FILİTÉ QUTO DESTANI
Dengbejin hakkında klamlar
yaktığı ve Salihê
Kevirbirî'nin "Filîtê Quto" adlı kitabında
uzun uzun anlattığı FILİTÉ QUTO DESTANI nın özetini anlatacağım…
FILİTÉ QUTO ; Garzan Bölgesi’nin Gubîn yani bugünkü adıyla Batman Beşiri ilçesinde yaşayan Reşkotan
Aşireti’nin önde
gelenlerindendir. Bu aşiretin en önemli özelliklerinden biri 1915 olaylarında
civardaki Ermeniler’i korumasıdır.
Klamların
anlattığı olay Filîtê Quto ile Bitlis civarında etkin olan aşiretlerden biri
olan Etmank aşiretinden Mamê Emê arasında geçen "Şerê Kîrê" olarak bilinen çatışmadır.
Mamê Emê kervan ticareti ile uğraşan biridir. Diyarbakır’dan mal alıp
Musul’a, Kerkük’e ve Bağdat’a götürür oradan da alarak Diyarbakır, Silvan,
Batman’a getirip satarlardı.
Yağışın az olduğu bir sene Etmanek aşiretinin
liderlerinden Mamê Emê Etmaneki, yeğeni Eli’yi yanına çağırarak der ki; “ Oğlum
bu yıl kıtlık yılıdır. Çabuk hazırlanıp kervan kaldırmamız gerekir. Yoksa çoluk
çocuk bütün aşiret kıtlıktan kırılır. Çabuk kervanı hazırlayın yola çıkalım.
Belki Musul’dan getireceğimiz mallarla bu seneki kıtlığı atlatırız.”
Bunun üzerine yaklaşık 2000 yük hayvanından
oluşan kervan hazırlanır ve yola çıkarlar. Güzergahları gereği garzan bölgesinden geçeceklerdir. Reşkotan mıntıkasında ki
Kaniya Badareş'te (Batman ile Beşiri arasındadır) kervan mola verir. O
mıntıkada Reşkotan Aşiret Lideri Filité Quto'nun sözü geçerlidir.
Bu arada Filité
Quto çok güzel olan bir Ermeni Gasparyan’nın kızı olan Şirin'e aşıktır. Ama
Şirin Filité Quto'yu sevmemektedir. Bu nedenle yedi senedir nişanlısı olmasına
rağmen düğünü olmamıştır.
Kervan ; su almak için Filité Quto’nun köyüne
gider.Yeğni Eli ; koyun sağmaya gelen Şirin'den su ister. Şirin'de Eli’ye su
verir. Bunu duyan Filité Quto çok sinirlenir. Aralarında küçük bir tartışma çıkar ancak olay çok büyümez.
Kervan Musul'a (veya Diyarbakır) varır. Yükünü
satar . Alacaklarının tedarikini yaparken Mamé Emé bir Ermeni dükkanında çok
güzel bir silah görür ( Dillere destan Tarihe geçen Tıvınga Bazın Belek) ve onu
almak ister. Silah olağanüstü kalitelidir. Ama Ermeni lider ''O silah satılık
değil, onu ancak Mamé Emé Etmaneki satın alabilir ve kullanabilir der. Ve
sonuçta onu tanıdıktan sonra silahı ona satar. Adına da ''Bazınbelek'' denir.
Dönüş yolları olan Kaniya Badareş'te tekrar
mola verilir. Filît
kervan giderken yaşadıkları tartışmayı unutmamış ve dönerken intikam için
kervanın önünün kesmeye gider.
Şemê (Filîtê Quto’nun annesi), oğlunu kervanın
önüne gitmemesi konusunda ikna etmeye çalışsa da bun başaramaz. Filîtê Quto
kervanın önünü keser ve haraç ister.
Mamé Emé Etmaneki çatışma çıkmasın diye iki
deveyi yükleriyle birlikte haraç olarak vermeyi teklif eder. Ama Filité Quto
haraç olarak Bazın Belek’i ister. Tabi silahı haraç olarak vermek pek uygun olmayan bir
davranış olduğu için Mamé Emé Etmaneki bunu reddederler. hatta hakaret içeren
bir şekilde "bu tüfek ancak annenin başlık parası olabilir" der.
Filîtê Quto onu düelloya çağırır. Emê Etmanki
Çaresizce düelloyu kabul eder. Mesafe tanzimi yapılır. Çatışma aracı tüfektir.
Ve sonunda Mamé Emé Etmaneki Filité Quto'yu tek mermi ile öldürür.
Ve büyük çatışma başlar. Birkaç gün sürer.
Etmanki aşireti Emê Etmaneki dahil 52 adamını bu çatışmada kaybeder. 55 kişilik
kervandan sadece 3 kişi kurtulur.
İki aşiret arasında düşmanlık başlar. Aşiret
reislerinin araya girmesi ile bitirilir.
Olayın gerçek tarihi bilinmemekle beraber
yaklaşık 1900 – 1920 tarihleri arasında yaşandığı düşünülür.
Olay ile ilgili 2 farklı dengej 2 kolam
yakmıştır.
Ve ilk Kürtçe rock grubu olan koma wetan da bu olay
ile ilgili bir şarkı yapmıştır.Kolamları ve şarkıyı açıklama kısmında
bulabilirsiniz.
Videoyu beğenerek bize destek olun lütfen.Yeni
videolaradan haberdar olmak için kanala abone olun.Görüş ve önerilerinizi
yorumlarda yazın.Diğer videoları izlemeyi unutmayın.
Hozan Aydın Filitı Quto
Koma Wetan Filito Lo
https://www.youtube.com/watch?v=OsFIfxlXLZ4
Etiketler; FILİTÉ QUTO DESTANı ,filitı quto hikayesi, Mamê Emê, Reşkotan Aşireti, Şerê Kîrê, koma wetan, etmaneki aşireti, kurdish bank, bilgi bankası, reşkotan aşireti, reşkotan aşireti lideri, reşkotan aşireti düğünleri, reşkotan aşireti kimdir, reşkotan aşireti batman, etmaneki aşireti düğünleri, etmaneki aşireti nüfusu, etmaneki aşireti ağrı, etmaneki aşireti tarihi, kürt aşiretleri, patnos aşiret, azadi fm, kürt aşiret,
Yorumlar
Yorum Gönder